Read Me 34 - page 49

34
49
ในอดีต แผ่นเสียงและเครื่องเล่นแผ่ นเสียง คือสื่ อที่ช่วยเร่งการเจริญเติบโตของเศรษฐกิจ
เพลง ก่อนจะถูกพัฒนาอย่างต่อเนื่องมาสู่ยุคเทปคาสเซ็ตต์ ซีดี มาจนถึงไฟล์ mp3 ในปัจจุบัน
แต่สำาหรับกลุ่มคนที่นิยมฟังเพลงก็ยังรำ่าลือกันหนาหูว่า เสียงจากแผ่นเสียงเป็นเสียงอันไพเราะ
เสนาะโสต และสร้างประสบการณ์ทางดนตรีได้เที่ยงตรง บันเทิงหูกว่าเทคโนโลยีสมัยใหม่ใดๆ
Read me ฉบับนี้จะพาคนนิยม ‘โสต’ มาเรียนรู้ ประวัติ ศาสตร์ และกระบวนการบันทึกเสียง
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับ ‘พิพิธภัณฑ์เครื่ องเล่นกระบอกเสียง
และหีบเพลงไทย’ ที่เกิดจากความตั้งใจของ อาจารย์พฤฒิ พล ประชุมผล
กระบอกเสียงคือเครื่องเล่นดนตรีที่มีรูปร่างเหมือนทรงกระบอก และเป็นที่นิยมในการฟัง
และการบันทึกเสียงของเจ้านายและขุนนางสมัยรั ชกาลที่ 5 จากเนื้อความนับในหนังสือวชิร-
ญาณวิเศษบันทึกไว้ ว่า เครื่องฟังและเครื่องพูดที่เกิดขึ้นนี้เป็น ‘ทิพย์ โสต’ อันหนึ่งโดยแท้ ซึ่ ง
เจ้ากระบอกเสียงเหล่ านี้แหละที่สร้างประวัติ ศาสตร์หน้าหนึ่ งการบันทึกเสียงของสยาม เมื่อ
ชาวยุโรปทำาการอัดเพลงของคณะนายบุศย์ มหินทร์ ที่นำาดนตรีไทยไปทำาการแสดงในเยอรมนี
พ.ศ.2443 ลงกระบอกเสียง ซึ่งในพิพิธภัณฑ์มีการจั ดแสดงกระบอกเสียงเก่ าอายุ 106 ปีของ
คณะดนตรีนายบุศย์ไว้ให้ชมด้ วย
ในทุกมุมของพิพิธภัณฑ์ เต็มไปด้วยเรื่องราวประวัติศาสตร์ของเครื่องบันทึกแผ่นเสียง
กระบอกเสียงโบราณ ลำาโพงหลากสีสัน ตุ๊กตาสยามสู (ตุ๊กตานางรำาทำาจากไม้เคลื่อนไหวได้
ใช้เล่นกับหีบเสียงไขลานโบราณ) รวมถึงแผ่นเสียงเก่าจำานวนมาก โดยส่วนใหญ่เป็นแผ่นเสียง
สมัย ร.5 อาทิ ยี่ห้อค่ายตาไก่, ปาเต๊ะ ฯลฯ อีกทั้งยังมีแผ่ นเสียงเพลงสรรเสริญพระบารมี ฉบับ
แม่ปุ่น แม่แป้น นักร้องเสียงเสนาะหูในราชสำ านักของรัชกาลที่ 5 หนึ่งในแผ่นเสียงอันทรงคุณค่า
ถูกจั ดแสดงไว้ในพิ พิธภั ณฑ์ให้ผู้เข้าชมได้สัมผัสความละเมียดละไม จนถึงเสี ยงเอื้อนแบบเพลง
ไทยเดิมแท้ๆ ผ่านแผ่นซี ดีที่บันทึกจากแผ่นเสียงต้นฉบับ ชวนให้อิ่มเอมไปกับเสน่ห์แอนาล็อก
อันเป็นธรรมชาติที่หาไม่ได้ในไฟล์ดิจิทัล
อาจารย์พฤฒิพล บอกว่า “มนต์เสน่ห์ของการฟังเสียงจากเครื่องเล่นกระบอกเสียง อยู ่ที่
ประวัติศาสตร์ที่แฝงออกมาขณะที่เรากำาลังฟัง ไม่ว่าจะเป็นวัฒนธรรม ชีวิตความเป็นอยู่ของ
ผู้คนในสมัยนั้นๆ รวมถึ งศิลปะการขับร้องและรู ปแบบเพลง เช่นเพลงพื้นบ้าน ก็จะมีสำาเนียง
เสียงร้องอีกแบบ หรือเพลงเป๋ เพลงฉ่อย ต่างกันไปแต่ละภาค รวมไปถึ งวิวัฒนาการแนวเพลง
และเนื้อร้ องที่สะท้อนความเป็ นไปของผู้คนแต่ละยุค”
เรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่ถูกเก็ บรวบรวมภายในพิพิธภัณฑ์ อาจารย์พฤฒิพลต้อง
เดินทางไปศึกษาข้อมูลหลายต่อหลายประเทศ เสาะหาสะสมมานานกว่า 30 ปี ด้วยหวั งเพียง
อยากรับใช้ประวัติศาสตร์ชาติสยาม และให้พิพิธภัณฑ์กระบอกเสียงไทยเป็นตั วเชื่อมรากเหง้า
ของศิลปวัฒนธรรมสู่รุ่นลูกรุ่นหลาน โดยอาจารย์เชื่อมั่นว่า นิ ทานพื้นบ้าน บทสวดทางพุทธ-
ศาสนา หรือแม้แต่ เพลงปลุกใจ สามารถอธิบายอดีตและความเป็นไปของชาติได้
หน้ากระดาษเพียงคู่เดียวคงบอกรายละเอียดไม่ได้ เท่ากับการเข้าไปศึกษาด้วยตัวเอง เพราะ
การได้สัมผัสมนต์ เสน่ห์จากกระบอกเสียงไทยโบราณชมการสาธิตการบันทึกเสียงลงกระบอก
เสียงจริ งๆ รวมถึงการแสดงวิธีการเล่ นจานเสียงแบบต่างๆ คงเป็นเรื่องที่หาชมได้ ยากในยุค
ปัจจุ บัน แต่ทั้งนี้อาจารย์เน้นยำ้าว่า ก่อนเจ้าชมควรโทรศัพท์มาสอบถามก่อนล่วงหน้า เนื่องจาก
การจัดแสดงมีการเปลี่ยนแปลง ปรั บปรุงอยู่ตลอด พร้อมตบท้ายไว้อย่ างน่าคิดว่า
“คนที่ได้ความรู้จากประวัติศาสตร์ ตรงนี้ไม่ใช่แค่ ผม แต่เป็นลูกหลานไทย”
สุนทรี ยะของคน ‘โสต’
THE FIRST ANTIQUE PHONOGRAPH&
GRAMOPHONE MUSEUM IN THAILAND
พิ พิธภัณฑ์เครื่องเล่นกระบอกเสียง
และหีบเพลงไทย
THE FIRST ANTIQUE PHONOGRAPH&
GRAMOPHONEMUSEUM INTHAILAND
ตั้งอยู่ ที่
เลขที่ 15 ซอยลาดพร้าว 43 แขวงสามเสน
นอก เขตห้ วยขวาง กรุงเทพฯ 10320
โทรศั พท์ 0-2939-9920
มิสเตอร์ อิมิล เบอร์ไลเนอร์
ผู้ คิดค้นเครื่องเล่นจานเสียงคนแรกของโลก