ขลุ่ยนกกาเหว่า เป็นขลุ่ยไม้ที่มีลักษณะเหมือนขลุ่ยเพียงออช่วงบน โดยมีรูเปิดปิดนิ้วด้านหน้า 3 รู รูนิ้วค้ำด้านหลัง 1 รู รูเป่า และรูปากนกแก้ว บ้างก็เป็นรูปแท่งไม่มีรูเปิดปิดนิ้ว แต่ยังคงมีรูเป่าและรูปากนกแก้ว ในส่วนท้ายของเลาขลุ่ยจะเป็นท่อปลายเปิดสำหรับใช้ฝ่ามือเปิด-ปิดในการเป่า วิธีการเป่าจะใช้ฝ่ามือปิดพร้อมกับเป่าลมเพื่อให้เกิดเสียง “กา” และหลังจากนั้นเปิดฝ่ามือพร้อมกับเป่าลมออกมาอีกครั้งเพื่อให้เกิดเสียง “เหว่า” โดยเมื่อบรรเลงต่อเนื่องกันจะรวมเป็นเสียง “ กาเหว่า” ซึ่งเป็นเสียงของนกกาเหว่านั่นเอง
         ขลุ่ยนกกาเหว่า เป็นขลุ่ยที่ทำการเลียนเสียงนกกาเหว่า ซึ่งเป็นเสียงนกตัวที่สามในจำนวน 4 ตัวที่กล่าวถึงในเพลงตับแม่ศรีทรงเครื่อง ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ เป็นผู้ทรงนิพนธ์ขึ้น ในท่อนที่มีบทร้องว่า
         นกกาเหว่าเสียงหวาน   ร้องก้องดงดาน   เสียงกังวานยิ่งนัก
         บุราณท่านว่าไว้   มันไข่ให้แม่กาฝัก
         เท็จจริงไม่ประจักษ์   พระพุทธเจ้าข้าเอย ฯ