Read me 25 - page 17

สิ่งมีชีวิต ี่เรียกว่า...
ภั ณฑารักษ์
เรื่อง: ปริญญา ก้อนรัมย์
(Storekeeper)
(Storekeeper)
‘พิพิ ธภัณฑ์ไม่ใช่ เพียงสถานที่เก็บของเก่า’
กล่าวให้ครอบคลุม พิ พิธภัณฑ์คือ แหล่งความรู ้ขนาดใหญ่ ที่ บรรจุ เอาเรื่องราว, วัฒนธรรม และ
รากเหง้ าทางประวัติศาสตร์เอาไว้ อาชีพ ภัณฑารักษ์ จึงมีความจ�ำเป็นอย่างยิ่งต่อสถานที่แห่งนี้ แต่ให้อธิบาย
ลงลึกถึงรายละเอี ยด บางคนอาจไม่เข้ าใจว่าอาชีพที่ ว่ามั นคืออะไร บอกกล่าวกันแบบเชยๆ ตามความหมาย
ของราชบัณฑิตยสถาน ‘ภัณฑารักษ์’ [พัน-ทา-รัก] เป็นค� ำนามมีความหมายว่ า “ผู้ดูแลรักษาสิ่งของ โดย
มาก ได้แก่จ�ำพวกโบราณวัตถุศิลปวั ตถุในพิพิ ธภัณฑสถาน” อ่านซ�้ ำไปซ�้ ำมาความหมายที่ให้ก็ไม่ พาเราก้าว
พ้ นความเข้าใจเดิมที่มี อยู่ Read me จึงอยากจะชวนคุณมาท� ำความรู้จักอาชี พภัณฑ์รักษ์ในแง่มุมที่คุณเอง
อาจไม่รู้ ซึ่ งรับรองได้ว่าตัวหนั งสือบรรทัดถั ดไปจะเติมเต็มความสงสัยของคุณได้อย่างแน่นอน...
หน้ า ี่
การศึกษา :
ไม่ จ�ำเพาะเจาะจงว่าจะต้องจบอะไรมา หากคุณมี ความรู ้ความ
เข้าใจที่ถู กต้องตรงกับแนวทางของพิพิ ธภัณฑ์ ความรู้ติดตัวที่ คุณมีก็
สามารถท�ำให้คุณปฏิบัติงานในสายอาชีพนี้ได้ และถ้าใครสนใจอยาก
ศึกษาลงลึกเกี่ยวกับแนวทางอาชีพนี้ อย่างจริงจัง ในประเทศไทย
มหาวิ ทยาลัยมหิดล ได้เปิดหลักสูตรปริ ญญาโท พิพิธภัณฑ์ศึกษา
ภายใต้หลักสูตรศิลปะศาสตร์มหาบัณฑิตสาขาวิ ชาวัฒนธรรมและ
การพั ฒนา ขึ้นเพื่อรองรับผู้สนใจแล้ ว
พาชม และให้ความรู้คือหน้ าที่หลักของอาชีพภั ณฑารักษ์ แต่บาง
ครั้งขอบข่ ายหน้าที่ก็ ขยายไปถึงการจัดเก็บดูแลซ่อมแซมสิ่งของที่
ช�ำรุด และในปัจจุ บันการน�ำของมาตั้งโชว์ให้ผู้คนเดินชมเฉยๆ ก็ไม่
เพี ยงพออีกต่อแล้ว ภัณฑารักษ์ จึงต้องมีหน้าที่คิดกิจกรรม เรียนรู้
เทคโนโลยีใหม่ๆ เพื่อมาปรับใช้ในพิ พิธภัณฑ์ให้น่าสนใจมากยิ่งขึ้น
นี่ยั งไม่นับว่าในบางที ภัณฑารักษ์บางที่ต้องสวมวิ ญญาณเป็น AE
โฆษณา วิ่งหาเงินทุนเพื่อเข้ามาจุ นเจือองค์ กรที่ไม่ได้รับความสนใจ
และการสนั บสนุนอีกด้วย
การแต่งกาย :
เสื้อผ้าหน้ าผมส�ำหรับภัณฑารักษ์นั้น ขึ้นอยู่กั บพิพิธภัณฑ์ต้นสังกัด
ว่าจะออกแบบไว้ แบบไหน หากเป็นพิพิ ธภัณฑ์ของรั ฐก็อาจมีบ้ าง
ที่เครื่องแบบของภัณฑารักษ์ และผู้เข้าชมจะมีการก�ำหนดไว้อย่าง
ตายตัว แต่ถ้าเป็นพิพิธภัณฑ์ เอกชนอาจจะไม่เข้ มงวดมากนัก แต่
อย่างไรพิพิธภัณฑ์แต่ละแห่งก็จะมีกฎของตนเองนั่ นเป็นสิ่งหนึ่งที่ทั้ง
ภัณฑารักษ์ และผู้เข้าชมต้ องเรียนรู้
คุณสมบัติ :
อย่างแรกที่ภัณฑารักษ์ต้องมี คือความรู้ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน
ตรงตามแนวทางของพิ พิ ธภัณฑ์ นั้นๆ เช่น หากเป็ นพิ พิธภั ณฑ์
รถโบราณผู้ที่เรียกตัวเองว่าภัณฑารักษ์ก็ ควรจะมีความรู้เกี่ยวกับรถ
โบราณ เพื่อที่ตนจะได้น�ำไปต่อยอดดูแลสิ่งของและตอบข้อสงสัยให้
แก่ผู้ที่เข้ามาเยี่ ยมชมได้อย่างถูกต้องส่วนคุณสมบัติส�ำคัญอีกอย่าง
ที่ภัณฑารักษ์ควรมีอยู่ในตัวคือความใฝ่รู้ เพราะพิพิธภัณฑ์ไม่ได้เป็น
เพี ยงสถานที่เก็ บของเก่า หากแต่สิ่งของที่อยู่ในพิ พิธภัณฑ์ ยังคงมี
ชีวิตท� ำหน้าที่ส่งต่อความรู้ให้คนในยุคปัจจุบันอยู่ ดังนั้นภัณฑารักษ์
จึ งมี ความจ�ำเป็ นต้ องหาความรู้ และพัฒนาพิ พิธภั ณฑ์ให้ มีการ
เคลื่อนไหวอยู่เสมอ
รายได้ :
เงินเดือนเริ่ มต้นส� ำหรับภัณฑารักษ์ประจ� ำพิพิธภัณฑ์ของรัฐบาลจะ
อยู่ที่ 12,000–14,000บาทแต่ถ้าเป็นองค์กรเอกชนก็ยากที่จะกะเกณฑ์
เพราะรายได้ที่ว่าก็จะขึ้นอยู่กั บขนาดและความมั่นคงขององค์กรแต่
ให้เทียบกั บต่างประเทศ อาชีพภัณฑารั กษ์ของประเทศไทยก็ ยังมี
รายได้ที่ยั งไม่สูงเท่าที่ควรนัก
ปัญหา :
ภัณฑารักษ์เป็นอาชีพบริการและบ่อยครั้งก็มักจะเจอผู้ชมที่ไม่น่าให้
บริการเท่าใดนัก โรคเครียดจึงมักถามหา โดยเฉพาะกับคนที่เอาแต่ใจ
และไม่เคารพในสถานที่ ปัญหาที่มักพบเจอจะเป็นเรื่องของค่าเข้า
ชม และข้าวของที่ถูกท�ำเสียหาย เพราะคนไทยมักคุ้นชินกั บของฟรี
และอาการไร้ความรั บผิดชอบ ไม่ เข้าใจว่าพิพิธภัณฑ์ (โดยเฉพาะ
เอกชน) เป็นองค์กรที่ ต้องเลี้ยงดูตนเอง แต่ ถึงจะไม่ใช่อาชีพที่สบาย
และง่ายดายเพียงใดผู้ที่รักในอาชีพภัณฑารักษ์ ก็ยังมีสปิริตในหัวใจ
แต้ มรอยยิ้มไว้บนใบหน้า และพร้อมที่จะให้ บริการความรู้แก่ผู้เข้า
ชมอยู่เสมอ