Read me 8 - page 11

เซโนฟอน (Xenophon) ชายผู้ยํ่ าเท้าเดิ นในนครเอเธนส์ ช่วงปี
426-355 ก่อนคริสตกาล เขาคือหนึ่งในนั กคิดกรีกโบราณผู้เคยสนทนา
กั บทั้งเพลโตและโสเครตี ส และได้ซึ มซับนำ �ความรู้ไม่เฉพาะเพี ยง
ศาสตร์ปรัชญาอั นลึกซึ้งเท่านั้ น หากแต่ยังมีแนวคิ ดที่น่าสนใจเกี่ยวกั บ
เศรษฐกิจของครัวเรือน สายตาอันเฉียบคมของเขามองเห็นชั ดเจนว่า
หากเราทุกคนเข้าใจการจั ดการเกี่ ยวกับทรั พย์สิ นและความเป็นอยู่
ของครอบครัว ก็จะสามารถก่อเกิดรากฐานสำ�คัญ อันจะทำ�ให้บ้านเมือง
มีเสถียรภาพและความแข็ งแกร่งได้
ด้วยเหตุนี้ในวั นหนึ่ง เซโนฟอนจึงตั ดสินใจเริ่มต้นจับปากกาขนนก
ขี ดเขี ยนแนวคิ ดของตนบนหน้ ากระดาษ จนในที่สุ ดหนั งสื อชื่ อ
Oeconomicus ก็ ถือกำ �เนิดขึ้น และได้กลายเป็นหนังสือเศรษฐศาสตร์
เล่มแรกของโลกตะวันตก
ข้อเขียนของเซโนฟอนเริ่มต้นด้วยการตั้งคำ�ถามและหาคำ�ตอบ ตั้งแต่
สิ่ งที่พบเห็ นในชีวิ ตประจำ�วันไปจนถึ งคำ�ถามในรู ปแบบเชิงนามธรรม
เกี่ยวกับเศรษฐกิ จ หนึ่งในนั้ นคือการให้คำ�นิยามเกี่ยวกับคำ�ว่า ‘ทรั พย์’
อย่ างเฉพาะเจาะจงขึ้นเป็นคนแรก โดยยํ้าว่ า “สิ่งที่เป็ นทรัพย์ไม่ได้
หมายถึงทุกสิ่งทุกอย่างที่เรามี เพราะสิ่ งที่เรามีและคิดว่ามั นเป็นทรัพย์
หากไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ ก็ หาใช่ทรัพย์ ไม่ เช่น สมมติว่ าชายคนหนึ่ง
ซื้อม้ ามาตัวหนึ่ง แต่ ขี่ไม่เป็น ตกม้ าบาดเจ็บอยู่ ตลอดเวลา การมีม้า
ยังถือว่าเป็นทรัพย์สิ นของเขาอยู่หรือ” จากตัวอย่างนี้เห็นได้ ว่า ม้าย่อม
ไม่ใช่ทรัพย์ สำ�หรับคนไม่รู้จักใช้ ประโยชน์จากการมีมัน
แล้วถ้าเช่นนั้น เราจะแก้ไขปัญหาจากสิ่งที่เราไม่สามารถใช้ ประโยชน์
ได้อย่างไร
หน้ากระดาษถัดไป เซโนฟอนจึงได้เอ่ยถึ งเรื่องของการขาย โดยระบุ
ว่ า “สำ�หรับคนที่ใช้อะไรไม่ เป็น อย่างน้อยถ้ามั นเป็นสิ่งที่ สามารถนำ�
ไปขายได้ ก็น่าจะยังคงเป็นประโยชน์อยู่ดี” ด้วยเหตุนี้ ไม่ว่ าของอะไร
ก็ ตามที่แต่ละคนมีอยู่ย่ อมเป็นประโยชน์ เสมอ หากพยายามขายมัน
หรือทำ�ให้มันเป็ นสิ่งที่ต้องการในสังคมขึ้ นมา ถ้ากล่ าวในแบบฉบับของ
ศตวรรษนี้ก็คือ ‘การแปลงสินทรั พย์ให้เป็นทุน’ นั่นเอง แต่ เซโนฟอน
ก็ไม่ลืมที่จะยํ้าว่า “ไม่ใช่ทุกคนที่ จะขายของเหล่านั้นได้ ดังนั้นจึงจำ�เป็น
ต้องมีความรู้ในการขายควบคู่กั นไปด้วย”
แล้วรู้ หรื อไม่ว่ า อะไรคือสิ่งที่ ปรารถนาร่วมกันสำ�หรับคนทุ กคน
ในสั งคม ราวกั บได้ยิ นเสี ยงเซโนฟอนเอ่ ยถามในห้ องเรี ยนวิชา
เศรษฐศาสตร์
‘เงิน’ อาจารย์นักปรั ชญาเฉลยถ้อยคำ� “เพราะด้วยอานุภาพของเงิน
นี่เอง ที่ทำ�ให้เกิดกระบวนการแปลงสิ่งที่ไม่ได้มีไว้ขายให้กลายเป็นสินทรัพย์
เพื่อให้ได้เงินกลั บมา เงินจึงได้กลายเป็นทรัพย์สิ นที่เป็ นทุนสำ �คัญ และ
เป็ นสัญลักษณ์แห่ งความมั่งคั่ ง ที่สำ �คัญเงิ นจะต้องถูกเก็ บไว้ห่ างๆ
คนที่ไม่รู้จักใช้ มัน เพราะมิเช่นนั้นจะถือเป็นสิ่งที่เปล่าประโยชน์”
ข้ อถกเถียงเกี่ยวกับศัพท์ นิยามทางเศรษฐศาสตร์ในหนั งสือเล่ มนี้
อี กหลายพันปีต่อมาได้ผิดเพี้ยนเป็นคำ�ว่า Economic ซึ่ งล้วนแล้ วแต่
มี ความสำ�คัญต่อการกำ �หนดปรัชญาด้ านเศรษฐศาสตร์ นั บตั้งแต่
กรี กโบราณไปจนถึ งภูมิปัญญาเศรษฐศาสตร์สมัยใหม่ กระทั่ งเป็น
แรงบันดาลใจให้บุคคลอื่นอีกมากมาย ไม่ว่ าจะเป็น อดัม สมิธ บิดา
แห่งเศรษฐศาสตร์ และ มาร์กซ์ เจ้าของลัทธิ อันเลื่องชื่ อในศตวรรษที่ 18
และยังคงส่งผลต่ อระบบความคิดให้กั บนักเศรษฐศาสตร์รุ่นหลั งจนถึง
ปัจจุบัน
โดยเฉพาะอย่างยิ่ ง ในยุ คสมัยของเศรษฐกิจแบบทุ นนิยม ที่เงิ น
ดูราวกับเป็ นพระเจ้าของทุกสรรพสิ่ ง ใครหลายคนอาจไม่เคยได้ ตั้ง
คำ�ถามกับตัวเองว่ า สินทรัพย์ที่เรามีในครอบครองนั้นเป็ นประโยชน์กั บ
เรามากน้อยเพียงไร
คล้ายจะได้ ยินเสียงเปรยของเซโนฟอนเบาๆ ว่า “คนบางคนใช้ เงิน
มากในการสร้ างบ้านที่ ใหญ่โตหรูหราอย่างไร้ ประโยชน์ บางคนสร้าง
บ้านที่ สมบู รณ์ในทุกๆ อย่าง แต่ใช้ เงินน้อยกว่า เช่ นเดียวกันนั้นคน
บางคนมีของมีค่ามากมาย แต่ใช้มันไม่ได้ตามต้องการ”
ด้วยคำ�อธิบายเหล่ านี้ เห็นได้ชัดว่ าเซโนฟอนยังเป็นหนึ่งในบุ คคล
ผู้ตระหนั กและเห็นความสำ�คั ญของแนวคิดด้ าน ‘เศรษฐกิจพอเพี ยง’
ที่แม้เวลาจะผ่านพ้นไปกี่ พันปีก็ยังคงสามารถนำ�มาใช้ได้จริ ง
แม้ ชื่ อของนักปรั ชญาชาวกรีกผู้ นี้จะถู กลบเลือนไปตามกาลเวลา
ทว่ าหลั กความคิ ดของเขายั งคงมีคุ ณค่ า และสามารถสะท้ อน
ความหมายอั นยิ่งใหญ่อย่ างชัดเจนว่ า “ความรู้ใดจะเป็ นปรัชญา
เศรษฐศาสตร์ ที่แท้จริงได้ ย่อมต้องนำ�ผู้คนไปสู่ความเป็นเสรีชนด้ วยการ
เป็ นนายของตัวเอง และรู้ จั กทำ�งานสร้ างประโยชน์ จากผืนแผ่นดิน
ซึ่ งจะให้คุณอเนกอนันต์แก่ มนุษยชาติ”
และในวั นนี้ เซโนฟอนก็ ได้พิสู จน์ ถ้ อยคำ�ดั งกล่าว ด้วยการเป็น
ผู้สร้างประโยชน์ด้านเศรษฐศาสตร์ให้แก่ มนุษยชาติ นั่นเอง
หลายคนคุ้นเคยกั บคำ�ว่า ‘เศรษฐศาสตร์’
แต่คงมีเพียงบางคนเท่านั้นที่จะเคยคุ้นกับคำ�ว่า ‘เซโนฟอน’
11
Read Me 8
*อ้ างอิง
www.ancientgreece.com/ Wikipedia