MARSHAL - page 41

41
ในความเป็นจริง หากคนเราสามารถแบ่งปันทุ กสิ่งทุ กอย่าง
ได้ก็คงดี แต่สิ่งที่จ�ำกัดการแบ่งปันอย่างเต็มที่ นั่นก็คือ ลิขสิทธิ์ แล้ ว
ลิขสิ ทธิ์คืออะไร. . .
ลิขสิทธิ์ คือทรัพย์สินทางปัญญาอย่างหนึ่ง ที่กฎหมายให้ความ
คุ้ มครอง โดยให้เจ้าของลิขสิทธิ์ถือสิ ทธิแต่เพียงผู ้เดียว ที่จะกระท�ำการ
ใดๆ เกี่ยวกับงานสร้างสรรค์ที่ตนได้กระท�ำขึ้น
ในแง่ มุมหนึ่ง การแบ่งปันกันในทุกๆ อย่าง อาจท�ำให้คนใน
สังคมรอคอยการช่วยเหลือ และเคยชินที่ได้รับการแบ่งปัน จนอาจน�ำ
ไปสู่การกล่าวโทษถึงผู้ที่ครอบครอง หรือผู้ที่ เป็นเจ้าของลิขสิ ทธิ์นั้นว่า
“ท�ำไมไม่แบ่งปัน?”
ตัวอย่ างง่ายๆ คือนิทานเรื่องนี้ เศรษฐีและลิขสิทธิ์ยา
สมมติว่ าเศรษฐี ก. ต้องการเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ยาชนิ ดหนึ่ง
แต่เพียงผู้ เดียวในหมู่บ้านที่ เขาอาศัยอยู่ เศรษฐี ก. จึ งเริ่มออกเดินทาง
ฟันฝ่าอุปสรรคนานัปการ ทุ่มเงินที่มีอยู่ จนเจ้าของลิขสิ ทธิ์ยาตัวนั้นยอม
ขายลิขสิทธิ์ให้ แก่เศรษฐี ก. เมื่อได้ยามาครอบครองสมใจ เศรษฐี ก.
จึงเริ่มวางกลยุทธ์ในการถอนทุนและหาก�ำไรจากยาที่เขามี เพราะเขา
เองก็รู้ดีว่าคนในหมู่บ้ านจ�ำนวนมากต้องการยานั้ น เขาจึงวางแผนออก
บัตรสมาชิกส�ำหรับสิทธิ์ในการเข้าถึงยาและการรักษาที่มากกว่ าผู้อื่น
ให้แก่สมาชิก รวมถึงขายชื่อเสียงของยาเพื่อให้เจ้าของธุรกิจรายอื่นได้
ประชาสัมพันธ์ตัวเอง โดยการติ ดโลโก้ของธุรกิจรายอื่นติดบนฉลากยา
ของเขา เขาหวังว่าก�ำไรจากการขายบัตรสมาชิ กและการขายโฆษณา
ครั้งนี้ เขาคงได้ก�ำไรทั้งขึ้นทั้ งล่อง คุ ้มค่าที่เขาลงทุนเพื่อยาตัวดังกล่าว ดู
เหมือนว่าหลายอย่างก�ำลังด�ำเนินไปด้วยดี ทว่า มีคนในหมู่บ้านกลุ่ มหนึ่ง
ไม่พอใจ เมื่อหมู่บ้านเริ่ มวุ่นวาย ผู้ใหญ่บ้ านจึงต้องออกมาเจรจา ใน
ตอนแรก ผู้ ใหญ่บ้านขอความร่วมมือเศรษฐี ก.ให้เศรษฐีเผยแพร่ ยานั้น
เศรษฐี ก. ก็ตอบกลับไปที่ ผู้ใหญ่บ้านว่า ไม่ได้ เพราะเขาได้ขายบัตร
สมาชิกให้กับคนจ�ำนวนหนึ่ งไปแล้ว ส�ำหรับคนอื่น ๆ เขาก็ท�ำการแจก
จ่ายยาไปตามที่เขาเห็นสมควร อีกทั้ง ก่ อนที่จะได้ ยานี้จากเจ้าของยา
เศรษฐี ก. ก็ได้ให้ค�ำมั่นกับเจ้าของยาไว้แล้วว่า จะไม่เผยแพร่ยานี้แก่ใคร
ในความคิ ดของฉัน การแบ่ งปันนั้นเปรียบเสมือนใยแมงมุม ที่
เกิดจากเส้นใยเล็ กที่ค่อยๆ ถักทอรวมกันและแผ่ขยายเป็นวงกว้าง ถึง
แม้ว่าจะมีความบอบบาง แต่ก็เหนียวและมีความแข็งแรงอยู ่ในตัวมันเอง
หมายความว่า การแบ่งปันนั้นเกิดจากการเริ่ มต้นจากการให้ การแลก
เปลี่ยนกัน จากจุดเล็กๆ จากหนึ่ งเป็นสอง จากสองเป็นสี่ และขยายตัว
เป็นร้อยพัน
ถ้าเศรษฐี ก. ต้องท�ำตามค�ำขอของผู้ ใหญ่บ้านก็เท่ากับว่า เขาเป็นคน
ผิดสัญญา แล้วใครจะรับผิ ดชอบ ?
ดูเหมือนว่า การเดินทางระหว่ างการแบ่งปันและลิ ขสิทธิ์จะเป็น
เหมือนเส้นขนาน ที่ยากจะเป็ นเรื่องที่เกื้อกู ลและจะรวมตัวกันได้ จึงเกิด
ค�ำถามขึ้นมาว่า ท่ามกลางการมีอยู่ของลิขสิทธิ์อย่ างมากมาย การแบ่ง
ปันจะด�ำรงอยู่ได้หรือไม่ อย่างไร...
ตัวอย่างที่เห็นได้ ชัด นั่นก็คือ โครงการ Free Chopin โดย Aaron
Dunn ผู้ประพันธ์เพลงคลาสสิกรุ่นใหม่ เป็นโครงการในการระดมเพื่อ
ผลงานคลาสสิ ก เพราะถึงแม้ว่าจะไม่ละเมิ ดลิขสิ ทธิ์ อันเนื่องมาจาก
เจ้าของผลงานนั้ นได้เสียชีวิตไปแล้วกว่า 50 ปี (ตามกฎหมายจะคุ้มครอง
ลิขสิ ทธิ์ 50 ปีนับตั้ งแต่เจ้าของลิขสิ ทธิ์เสี ยชีวิ ต) และเพลงเหล่านั้น
ได้กลายเป็นของสาธารณะ หากแต่ยังติดลิขสิ ทธิ์ของค่ายเพลงที่เป็น
ผู้น� ำมาถ่ายทอดอยู่ดี ด้วยช่ องโหว่ดังกล่าวจึ งเป็นทีมาของการเกิด
โครงการนี้ ด้วยการระดมทุนขอบริจาคผ่านเว็บไซด์ Kickstarter.com
เพื่อน�ำเงินมาจ้างนักดนตรีอาชีพเพื่อเล่นผลงานของ Chopin กว่า 245
เพลง จากนั้นจึงเปิดให้ทุกคนสามารถดาวน์โหลดฟรี โดยไม่ ต้องขอ
อนุญาตหรื อเสียค่าใช้จ่ ายใดๆ เพราะการท�ำเช่ นนี้ถื อเป็นการสร้ าง
ลิขสิทธิ์ใหม่ โดยการเรียบเรี ยงเพลงใหม่ผ่านนักดนตรีอาชีพที่เขาจ้าง
จะเห็ นได้ว่ าลิขสิทธิ์ และทรั พย์สินทางปัญญา น� ำมาซึ่ ง
อุ ปสรรคในการเผยแพร่ผลงาน ข้อดีส่วนหนึ่งจะเห็ นได้ว่าศิ ลปินได้รับ
การคุ้มครอง ทว่า หากมีการเพิ่มบทลงโทษให้เอาผิดผู้อัปโหลดและ
ดาวน์ โหลด ก็อาจจะสร้างความหวาดกลัวจนไม่ กล้าแบ่งปันหรื อเผย
แพร่ผลงานที่ ตนชื่นชอบ ซึ่ งเรื่ องดังกล่าวก็ค่อนข้างจะสวนทางกับ
โลกปัจจุบันที่เป็นโลกของโซเชียลมี เดีย โลกของเทคโนโลยี และการ
แบ่งปันยังร่วมกับโครงการ One Laptop Per Child ที่น�ำบทเพลงนั้น
ใส่คอมพิวเตอร์แจกคนทั่วโลก ซึ่ง Aaron Dunn เผยว่ า ผู้สนับสนุนกว่า
ร้อยละ 70 คือ กลุ่มคนที่ มีอายุ 18-35 ปี ซึ่งสะท้อนได้ดีว่า การแบ่ งปัน
เป็นสิ่งที่คนในสั งคมรุ่นใหม่สนใจ มากกว่าการครอบครองลิขสิทธิ์โดย
กลุ่มคนใดกลุ่มคนหนึ่ง
ถึงแม้ว่าเรื่องตัวอย่างทั้งสองเรื่องที่น�ำเสนอมาจะมีความคล้าย
ในแง่ ที่เกี่ยวข้ องกับลิขสิทธิ์และการแบ่งปั น แต่ ด้วยบริบทและจุด
ประสงค์ ที่แตกต่างกัน หากลองมองกลับกันไปมา ลิ ขสิทธิ์และการ
แบ่งปัน การแบ่งปันและลิ ขสิทธิ์ เป็นเรื่องที่ยากเกินกว่าข้อก� ำหนดทาง
กฎหมาย หรือความรู้สึกจะตัดสินได้