ตำรากระบวนแห่เสด็จฯ และกระบวนแห่แต่โบราณนี้ต้นฉบับเขียนขึ้นในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 เขียนในสมุดดำด้วยเส้นดินสอก่อน ต่อมาเจ้าของคงเกรงว่าจะลบเลือนจึงให้ลากเส้นหรดานซ้ำตัวหนังสือเดิมลงไปอีกชั้นหนึ่ง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่าหนังสือนี้เดิมจะเป็นหนังสือที่กรมมหาดไทย กรมกลาโหม หรือกรมวัง กรมใดกรมหนึ่งเป็นผู้เรียบเรียงขึ้น ผู้ที่เรียบเรียงน่าจะเป็นเจ้าพนักงานพระราชพิธี เช่น พันพุฒอนุราช หรือพันเทพราช หรือขุนอักษร (สมบูรณ์) เสมียนตรากรมวัง ซึ่งมีหน้าที่เกณฑ์คนมาเข้ากระบวนพระราชพิธี

การบันทึกกระบวนเสด็จฯ และกระบวนแห่นั้นคงเพื่อจะได้เป็นระเบียบแบบแผนต่อไปในภายภาคหน้า อนึ่ง เมื่อครั้งเสียกรุงศรีอยุธยา พ.ศ. 2310 ตำราราชการต่างๆ สูญหายไปเกือบหมด ในสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรีได้ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สอบถามขนบธรรมเนียมครั้งกรุงศรีอยุธยาและจดลงไว้เป็นตำราสำหรับข้าราชการครั้งกรุงธนบุรี เมื่อมาถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ก็โปรดให้ประชุมข้าราชการครั้งกรุงเก่าเพื่อสอบถามแบบแผนพระราชพิธีและประเพณีครั้งกรุงศรีอยุธยาเช่นเดียวกัน

ในการจดตำรานี้มีคำปรารภไว้ในตอนต้นด้วยว่าขนบธรรมเนียมราชการทุกวันนี้ฟั่นเฟือนจึงให้ เจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช เจ้าพระยาราชาบริรักษ์ เจ้าพระยาราชนายก พระยาราชสุภาวดี ละคร พระยาราชทูต พระยาสุรเสนา กรมท่า พระยาธรรมไตรโลก พระสุรเสนา พระมหาอำมาตย์ พระอินทราช พระนิลพล นอกราชการ หลวงศรีกาฬสมุด หมื่นนริทรเสนี นอกราชการ หมื่นศรีสหเทพ นอกราชการ พันเทพราช พันพุฒ พันภาณ พันเภา พันจันท์ นายหงส์ เสมียนนครบาลแต่ก่อนมาพร้อมกัน ณ โรงพระแก้วมรกต และให้ประชุมกันบอกธรรมเนียมราชการอย่างที่เคยปฏิบัติมาในสมัยอยุธยา ดังนั้นกระบวนเสด็จโดยทางสถลมารคที่บันทึกลงมานี้ จึงเป็นแบบเดียวกับที่เคยปฏิบัติมาในสมัยอยุธยา

อนึ่งถ้าเสด็จ ฯ แต่ท่าเจ้าสนุกขึ้นไปประทับแรมพระตำหนักพระพุทธบาท กลาโหมเกณฑ์นายกองนายงานคุมเจ้าพนักงานขึ้นไปทำพระตำหนักแลทางสถลมารค แต่ท่าเจ้าสนุกถึงบางโขมด พนักงานขุนนครได้ทำ แต่บางโขมดถึงพระพุทธบาท พนักงานกรมการเมืองสระบุรี (แล) พนักงานขุนโขลนได้ทำ พันจันทน์ได้เกณฑ์หลวงขุนหมื่นคุมไพร่สัสดีไปช่วยแขวงแลกรมการทำทาง 4 กอง กองหนึ่งนาย 1 ไพร่ 50 รวม 51 คน

พันเทพราชเกณฑ์ทนายคบหอกหมู่ ตำรวจใน 40 ขวา 40 รวม 80 คน ตำรวจนอกซ้าย 30 ขวา 30 รวม ๖๐ คน ตำรวจใหญ่ซ้าย 40 ขวา 40 รวม 80 คน ทหารในซ้าย 40 ขวา 40 รวม 80 คน ทนายเลือกหอกซ้าย 20 ขวา 20 รวม 40 คน รวมเปน 340 คน แลปี่กลองชนะ 100 คน แตรฝรั่ง 4 คู่ แตรงอน 2 คู่ สังข์คู่ 1 ธงฉาน 4 คู่

อนึ่งพันอินทราชเกณฑ์ปืนหามแล่น ตำรวจในซ้าย 2 ขวา 2 รวม 4 ตำรวจใหญ่ซ้าย 2 ขวา 2 รวม 4vอาสา (วิเศษ ) ซ้าย 1 ขวา 1 รวม 2 อาสาเดโช 1 อาสาท้ายน้ำ 1 รวม 2 เปนปืนหามแล่น 12 กระบอกตามท้ายพระที่นั่ง

แลเจ้ากรมปลัดกรมหัวหมื่นตัวศรีตำรวจเลวแห่ริ้วในตำแหน่งแห่น่า (คือ) หลวงเทพอรชุน 1 หลวงราชนิกูล 1 นำริ้วชั้นในรวม 2 ขุนราชมนู พันเทพราชคุมปี่กลองชนะ (รวม) 2 ตำรวจในซ้ายขวา ตำรวจใหญ่ซ้ายขวา ตำรวจนองซ้ายขวา 6 กรม แห่หลัง (คือ) ทหารในซ้ายขวา พลพันซ้ายขวา รักษาองค์ซ้ายขวา เต้ากรมบ้านใหม่ เจ้ากรมโพธิ์เรียง ทนายเลือกหอกซ้ายขวา (รวมเปน) 10 กรม หมื่นนรินทรเสนี หื่นศรีสหเทพ (ปลายริ้ว)

กรมวังเกณฑ์เครื่องสูง แห่น่า (คือ) เครื่องสูงห้าชั้น เขียวคู่ 1 แดงคู่ 1 เหลืองคู่ 1 รวม (เครื่องสูง) 3 คู่ บังแทรกดำคู่ 1 เหลืองคู่ 1 รวม (บังแทรก) 2 คู่ รวม (ทั้งเครื่องสูงบังแทรกแห่น่า) 5 คู่ แห่หลัง เครื่องสูงห้าชั้น ขาวคู่ 1 ดำคู่ 1 รวม (เครื่องสูงแห่หลัง) 2 คู่ บังแทรกแดงคู่ 1 รวม (ทั้งเครื่องสูงบังแทรกแห่หลัง) 3 คู่ บังสระสูรย์ 1 พันทอง ขุนราชพิมาน คุม

แลชาวแสง กรมสนมพลเรือน ถือพระแสงหว่างเครื่องสูงน่า (คือ) พระแสงดาบโล่ห์ หมื่นพรสุรินทร์ 1 หมื่นอินทรจำเริญ 1 พระแสงหอกดามมะเกลือยอดทอง ขุนแสงสรรพยุทธ 1 กำนันแสงใน 1 พระแสงดาบไทย กำนันแสงใน 1 พระแสงเขน กำนันแสงใน 1 พระแสงหว่างเครื่องสูงหลัง (คือ) พระแสงง้าว ขุนคชนารถภักดี 1 พระแสงหอกง่าม ขุนแสงสารภาษ 1

พันพุฒหมายบอกทนายเลือกแสงปืนดาบศิลาตามท้ายพระที่นั่งซ้าย 50 ขวา 50 รวม 100 คน

แลให้หมายให้ขุนโจมพลล้าน 1 ขุนสท้านพลแสน 1 ขี่ม้านำธงไชยธุชยโทนหลวงราชนิกูลถือธง 9 ชายนำทางเสด็จ

กรมช้างซ้ายขวาเกณฑ์ช้างสำหรับกระบวรเสด็จฯ ช้างพระที่นั่งทรง 1 ช้างพระที่นั่งรอง 1 ช้างนำ 1 ช้าง (ผูกพระที่นั่ง) หลังคาทอง 1 ช้าง (ผูกพระที่นั่ง) ประพาศโถง 1 รวม 5 ช้าง ช้างดั้งน่า 3 หลัง 3 รวม 6 ช้าง ช้างกันใน 10 (ช้างกัน) นอกกองอาสา 20 รวมช้างกัน 30 ช้างแทรกขุนช้าง 2 ปลัดช้าง 2 นายเชือก 2 ปลัดเชือก 2 มหาดไทย 1 กลาโหม 1 จตุสดมภ์ 4 หัวหมื่นมหาดเล็ก 4 รวมช้างแทรก 18 ช้าง ช้างยืน 20 ช้างเครื่องมหาดเล็กซ้าย 5 ขวา 5 รวม 10 ช้าง ช้างกูบสำหรับข้างใน 40 ช้างพระประเทียบ พระที่นั่งหลังคาทอง 1 (ช้างดั้ง) 1 ข้างน่า 2 ข้างหลัง 2 รวม 5 ช้าง ช้างปืนน่า 5 ปืนหลัง 5 รวม 10 รวมช้าง (กระบวร) พระประเทียบ 15ช้าง รวมเปนช้างกระบวรเสด็จฯ ของหลวง 129 ช้างกระบวรพระประเทียบ 15 ช้าง รวมทั้งสิ้น 144 ช้าง

ช้างพระที่นั่งผูกเครื่องลูกพลู ดาวทองคำ ชาวพระแสงเชิญพระแสงใส่ในเบาะ พระแสงปืนสั้นคู่ 1 พระแสงพร้าองค์ 1 กระบี่ม้าผูกข้างเบาะ-องค์ 1 นายท้ายช้าง เปน) ควาญ 1 พระที่นั่งหลังคาทอง 4 ตำรวจยกมา กรมช้างผูกช้าง ชาวพระแสงเชิญพระแสงปืนสั้น 1 พระแสง หอกด้ามเหล็กบิดทองคู่ 1 พระแสงปืนยาวองค์ 1 นายท้ายช้าง (ขี่) คอ 1 ท้าย 1 รวม 2 คน ช้าง 1 พระที่นั่งนำผูกเครื่องลูกพลูดาวทอง ชาวพระแสงเชิญพระแสงกระบี่องค์ 1 พระแสงพร้าองค์ 1 รวม 2 มาผูก ทนายเลือกแสงปืนถือปืนคาบศิลากลางช้างกระบอก 1 นายท้ายช้าง (ขี่) คอ 1 ท้าย 1 รวม 3 คน ช้าง 1

ช้างดั้งผูกเครื่องมั่น ทนายเลือกแสงปืนถือปืนคาบศิลากลางข้างๆละคน นายท้ายช้าง (ขี่) คอ 1 ท้าย 1 เป็นช้างดั้งน่า 3 หลัง 3 รวม 6 ช้าง

ช้างแทรก (เปนช้าง) พัง พระกำแพง 1 พระราชวังเมือง 1 ...ขุนช้าง 2 หลวงคชศักดิ์ 1 หลวงคชสิทธิ์ 1 รวมปลัดช้าง 2 ขุนทรงศักดิ์ 1 ขุนทรงสิทธ์ 1 รวมขุนเชือก 2 หมื่นศรีสิทธิบาล 1 หมื่นราชสิทธิกรรม์ 1 รวม ปลัดเชือก 2 มหาดไทยกลาโหมจตุสดมภ์ 6 หมื่นมหาดเล็ก 4 รวมช้างแทรก 18 ช้าง

ช้างปืนใหญ่ หมื่นราชฤทธิ์ 1 หมื่นราชรงค์ 1 ตำรวจในทำจำลอง ... เกณฑ์ เลขส่งให้หมื่นศรีสรเชฐ หื่นวิเศษสรชาญ คุมหัดเป็น...ปืนกลางช้างๆละคน นายช้างขี่คอ 1 นายกองเปน ควาญ 1 ...ตัวหนึ่ง ทนายปืนกลางช้าง 1 กรมช้างขี่คอ 1 ท้าย1 รวมเปน 3 คน กระสุนนิ้วกึ่งกระบอก 1 กระสุนโดด 10 กระสุนปราย 200 รวม ...กระสุน หอกซัด 10 แหลนซัด 10 รวม 20 เล่ม ธงผุดทอง ...ละดอก แดงน่า เขียวหลัง เปนช้างน่า 10 ช้าง หลัง 10 ช้าง รวมเปนช้างพลาย 20 ช้าง

ช้างกันในผูกเครื่องมั่น ทนายเลือกถือปืนคาบศิลากลางช้างๆ...1 ขุนหมื่นกองช้างนอกขี่คอ 1 ท้าย 1 เปนช้างซ้าย 5 ขวา 5 รวมช้างพลายกันใน 10 ช้าง

กองช้างอาสากันชั้นนอก มีทนายถือปืนคาบศิลากลางช้าง หมู่ตำรวจกลางขึ้นนายโชติราช นายไชยราช ตำรวจในเปนทนายปืนเสมอ ช้าง 1 ขุนหมื่นชาวกองช้าง (ขี่คอ) 1 ทนายปืนกลางช้าง 1 ไพร่นายช้าง (เปนควาญ) 1 รวม 3 คน เปนช้างซ้าย 10 ขวา 10 รวมช้างกันนอก 20

ช้างเครื่องมหาดเล็ก สำหรับพระสุพรรณศรี พระล่วมทองช้าง 1 สำหรับพระล่วมตะบัน พระโอสถสูบ พานพระชุดช้าง 1 พระเต้าพระเต้าเงินช้าง 1 หม้อลงพระบังคน กาพระบังคนช้าง 1 พระตะภาบเงินใส่พระสุธารศ ช้าง 1 พัชนีทอง พัชนีแพร ช้าง 1 พระแสงกระสุน พระแสงง้าว พระแสงหอก ช้าง 1 พระกลดแดด พระกลดฝน ช้าง 1 พระสมุด พระกระดานชนวน ช้าง 1 พระปินโตของเสวย ช้าง 1 รวมเปน 10 ช้าง มหาดเล็กเชิญเครื่อง จ่าหุ้มแพรกำกับเครื่องถวาย

หลวงพรหมบริรักษ์ หลวงสุริยภักดี ขุนสมุหพิมาน ขุนประธานมณเฑียร สนมทหารแต่งจำลองกูบเขียนลายรง ขวาพื้นแดง ซ้ายพื้นดำ

แลหลวงเทพราชา หลวงทิพราชา กรมช้างคุมหมู่จ่าเจียมกรมช้าง เครื่องมือสำหรับช่างปากไม้ 10 (คน) คบเพลิงตัวละ 2 ดอก ช้างขวา 40 ซ้าย 40 รวมเปน 80 ช้าง

ช้างพระประเทียบพลาย 4 พัง 11 รวม 15 ช้าง

ช้างพระที่นั่งหลังคาทอง นายพุฒ นายจันปัญญา สี่ตำรวจเชิญมา กรมช้างผูก นายท้ายช้าง (ขี่) คอ 1 ควาญ 1

ช้างดั้งผูกเครื่องมั่น ทนายเลือกแสงปืนคาบศิลากลางช้างๆ ละ 1 คน เปนช้างดั้งน่า 2 หลัง 2

แลช้างปืนใหญ่ เสมอช้างหนึ่ง ทนายเลือกกลางช้าง 1 กรมช้าง(ขี่) คอ 1 ควาญ 1 รวมเปน 3 คน ปืนกระสุนนิ้วกึ่งกระบอก 1 กระสุนโดด 10 กระสุนปราย 200 รวม 210 กระสุน หอกซัด 10 แหลนซัด 10 รวม 20 เล่ม ธงผุดทองธงละดอก แดงน่า เขียวหลัง รวม 2 ธง เป็นช้างดั้งน่า 5 หลัง 5 รวม 10 ช้าง

แลช้างประทุกที่แลสิ่งของพระคลังข้างน่าแลพระคลังข้างในสำหรับตาเสด็จฯ นั้น ถ้าข้างน่าพนักงานเจ้ากรมปลัดกรมกราบทูลพระกรุณา สั่งเวรกรมช้างจ่าย ถ้าข้างในๆ กราบทูลพระกรุณาส่งหางว่าวให้สนม (พลเรือน) สั่งเวรชาววังเวรหาดไทย ให้กรมช้างจ่าย กรมข้างข่ายให้พนักงานๆ ปิดตราไว้แก่กรมช้าง จ่ายช้างกระบวรเสด็จฯ แลนอกกระบวรเสด็จฯ มากน้อยเท่าใด พันภาณ (มหาดไทย) ให้เรียกหางว่าวกรมช้าง ให้พณหัวเจ้าท่านสมุหนายกเอากราบทูลพระกรุณา

กรมม้าเกณฑ์ม้าผูกเครื่องทองคำ (พระที่นั่ง) ทรง 1 (พระที่นั่ง) รอง 1 แซงในถือปืนทวน ดาบขัดแล่ง ซ้ายตำรวจ 1 ขุนหมื่น 5 ขวาตำรวจ 1 ขุนหมื่น 5 รวมตำรวจ 2 ขุนหมื่น 10 เปน 12 ม้าแซงนอกถือเกาทัณฑ์ดาบขัดแล่ง ซ้ายตำรวจ 2 จีน 5 ขวาตำรวจ 2 จีน 5 รวมตำรวจ4 จีน 10 เปน 14 ถือทวนดาบขัดแล่ง หมื่นพันขี่ซ้าย 6 ขวา 6 รวม 12 รวมแซงนอกซ้าย 12 ขวา 13 เปน 26 ม้า

ม้าทิด 16 ขุนกองขี่ถือทวนดาบขัดแล่ง ปืนนกโพรงผูกข้างม้าตัวละ 16 กระบอก ซ้าย 8 ขวา 8 รวม 16 ม้า

ม้าสวนทางไปน่ากระบวรแห่ดาบขัดแล่ง ซ้ายหมื่นเทพสารถี 1 ขวาหมื่นพาชีไชย 1 รวม 2 ม้า

ม้าใช้ (กระบวร) หลังดาบขัดแล่ง หมื่นไกรสรแมนขี่ 1 หมื่นแสนใจเพ็ชรขี่ 1 รวม 2 ม้า

ม้านำเสด็จดาบขัดแล่ง ขุนโจมพลล้านขี่ 1 ขุนสท้านพลแสนขี่ 1 รวม 2 ม้า

รวมกระบวนม้า 60 พันเภา (มหาดไทย) ได้เรียกหางว่าวส่ง พณหัวเจ้าท่านสมุหนายกกราบทูลพระกรุณา

แลขุนสุเรนทรวิชิตคุมฝีพายบ้านใหม่ 50 ขุนอภัยเสนาคุมฝีพายโพธิ์เรียง 50

รวม 100 คน หลวงเทพา (สัสดี) คุมเลขเรือดั้งเรือกันซ้าย 50 คน หลวงศรีกาฬสมุด(สัสดี) คุมเลขเรือดั้งเรือกันขวา 50 คน รวม 100 ถือหอกถือพร้า (เปนกระบวร) ท้ายพระที่นั่ง 200 คน